معنى و تفسیر عشق وجود و عدم به حق تعالى‏،

کفر و ایمان از مظاهر اسماى الهى هستند،

حضرت پر رحمت: وجود حق تعالى است که اصل هر رحمت و مایه‏ى هر نعمت و کرامت است.

عاشق او، هم وجود و هم عدم: هر آفریده‌ای از عدم، به عشق رسیدن به معرفت حق، حرکت می‌کند و پا به عالم وجود می‌گذارد.

کبریا، کبریاء: عظمت و بزرگوارى، بلندى مرتبت حق ، یکى از صفات ویژه‏ى خدا.

کفر و ایمان عاشق آن کبریا:چگونه کفر وایمان عاشق پروردگارند؟ برای پاسخ به این سوال باید گفت:کفر از اضلال ازل سر چشمه مى‏گیرد و ایمان از صفت هدایت مى‏خیزد، این ظهور اسم «مضل» و آن دیگر پیدایش نام «هادى» است، هر یک از اسماء الهى تقاضاى تجلى و ظهور مى‏کنند و بدین معنى عاشق حق تعالى هستند، همچنین هیچ چیزى یا معنى و صفتى خلعت هستى نمى‏پوشد مگر آن که منشا آن یکى از اسماء و صفات الهى باشد، آن صفت یا اسم در اصطلاح صوفیه «رب» و پروردگار آن ذات و معنى است که تربیت و استکمال او در سایه‏ى عنایت آن صفت یا اسم صورت مى‏گیرد و کمال بدان وسیله از ذات احدى بر او فائض مى‏شود، بدین تعبیر نیز کفر و ایمان از عاشقان کبریاى حق هستند. نظیر آن گفته‏ى حکیم غزنوى[1] است:

            کفر و دین هر دو در رهت پویان             وحده لا شریک له گویان‏

نظیر دیگر:

            کفر و ایمان تو و غیر تو در فرمان اوست             سر مکش از وى که چشمش غارت ایمان کند

دیوان، ب 7660

 درقسمت بعد مولانا می گوید: که چگونه کفر وایمان هر دو عاشق حق اند وفرعون هم کششی به سوی حق دارد.

کیمیا: اکسیر و ماده‏ى مکملى که هر گاه بر مس یا قلعى زنند، زر و سیم مى‏شود.

خداوند عذر گنه‌کاران را می‌پذیرد؛ او سرشار از رحمت و عطوفت و بزرگواری است.این که همهْ عالمِ وجود، عاشق حق است، روشن است. اما عدم چگونه عاشق است؟ مولانا در جای دیگر می‌گوید: هر آفریده‌ای از عدم، به عشق رسیدن به معرفت حق، حرکت می‌کند و پا به عالم وجود می‌گذارد. او در ادامه می‌گوید: کافران هم عشق به حق دارند، و این نکته را به حالت مس در برابر کیمیا تشبیه می‌کند که هر چند مس به نیروی کیمیا، نقره می‌شود و دیگر مس نیست، با این حال با کیمیا همراهی می‌کند تا نقره یا طلا پدید آید.